Het realisme was, naast een kunststroming, ook een literaire stroming. De schrijvers doelden op het zo authentiek mogelijk weergeven van de werkelijkheid. Ook deze stroming werd gezien als een reactie op de Romantiek, waarin idealisering van de subjectieve beleving centraal stond. Schrijvers van het realisme doelden niet op deze idealisering.

Aan het einde van de negentiende eeuw had het realisme een zeer hoge invloed in de maatschappij. Het was een zeer maatschappijkritische stroming. Opvallend is dat veel realisten marxisten waren. Het marxisme was een soort “wetenschappelijk socialisme” wat ontstaan is onder Karl Marx en Friedrich Engels. Het marxisme vormt momenteel de basis voor het moderne socialisme en communisme. In de literatuur van deze realistische schrijvers worden mensen uit iedere laag van de maatschappij weergegeven. Ook de hogere klassen of gerespecteerde archetypen (die voorheen dus het onderwerp van veel literatuur waren) werden nu op alledaagse wijze beschreven. Denk hierbij aan een filosoof die gewoon thuis met de kinderen is.

Het literaire realisme kenmerkt zich op verschillende wijzen. Zo probeert een realistische schrijver de objectiviteit en de realistische weergave te laten zien. Dit probeert hij te bereiken aan de hand van documentatie en onderzoek. Dat wil zeggen dat zijn werk vaak gebaseerd is op echte gebeurtenissen. Wat ook zeer kenmerkend is, is dat de schrijver de lezer wil overtuigen. Ook speelt het verhaal zich altijd in het hier en nu af. Het is echt een directe weergave van de realiteit. Als laatste probeert de schrijver zich altijd in zijn personages in te leven. Hiermee kan hij de personages zo realistisch mogelijk weergeven.

Het realisme kent een redelijk groot aantal schrijvers:

• Honoré de Balzac
• Gustave Flaubert
• Stendhal
• Lev Tolstoj
• Fjodor Dostojevski
• Anton Tsjechov
• Hildebrand
• Charles Dickens
• Theodor Fontane
• Gottfried Keller
• Conrad Ferdinand Meyer
• Theodor Storm
• Ivan Toergenjev
• Nikolaj Gogol